Μύθοι και πραγματικότητα: Πώς καίγονται τα λίπη

Τα τελευταία χρόνια, δεκάδες σκευάσματα ή τρόφιμα «διατείνονται» ότι μπορούν να μεταμορφώσουν σχεδόν μαγικά το κορμί μας και να «διαλύσουν τα λίπη στη στιγμή», χωρίς καμία ιδιαίτερη προσπάθεια μείωσης της πρόσληψης τροφής.

Πολλές φορές αναζητείται η πιο εύκολη λύση με σκοπό το αδυνάτισμα, και ο κάθε ενδιαφερόμενος είναι διαθέσιμος να δαπανήσει μεγάλα χρηματικά ποσά και, κυρίως, να θέσει την υγεία του σε σοβαρό κίνδυνο. «Ακούγεται» και δεν «αποδεικνύεται» ότι όξινα τρόφιμα, π.χ. λεμόνι, γκρέιπφρουτ, ανανάς καθώς και πολλά καρυκεύματα, και ο συνδυασμός αυτών, είναι δυνατόν να δώσουν λύση επειδή έχουν λιποδιαλυτικές ιδιότητες.

Δυστυχώς, όλα αυτά τα δεδομένα «απευθύνονται» κυρίως στην ψυχολογική απογοήτευση που νιώθει κάποιος, ύστερα από άκαρπες προσπάθειες για απώλεια βάρους. Ο μύθος αυτός επιβεβαιώνεται από τους περισσότερους διαιτολόγους, οι οποίοι θα ήταν οι πρώτοι που θα προωθούσαν όλα αυτά τα «μαγικά» σκευάσματα-τρόφιμα. Άλλωστε, θα βοηθούσαν στην καλύτερη εξέλιξη της πορείας της δίαιτας, αφού δεν θα χρειαζόταν να προβούν σε οποιονδήποτε διατροφικό περιορισμό.

Η πραγματικότητα είναι ότι ο μηχανισμός της λιπόλυσης είναι συγκεκριμένος, και ελάχιστοι είναι οι παράγοντες που μπορούν να τον επηρεάσουν. Ο κυριότερος απ’ αυτούς είναι η προσλαμβανόμενη-δαπανώμενη ενέργεια. Πρέπει η προσλαμβανόμενη ενέργεια να είναι μικρότερη από τη δαπανώμενη. Αυτή η κατάσταση θα οδηγήσει σε αρνητικό ισοζύγιο ενέργειας και εκεί ακριβώς θα διεγερθεί ο μηχανισμός της λιπόλυσης.

Παρ’ όλα αυτά, στην προσπάθεια για ταξινόμηση όλων αυτών των ουσιών, θα διαπιστώσουμε ότι υπάρχουν τρεις μεγάλες κατηγορίες.Η πρώτη περικλείει όλα εκείνα τα σκευάσματα που πιθανόν να συνεισφέρουν στην εγρήγορση του μεταβολισμού και στην απώλεια λιπώδους ιστού, αλλά υπό προϋποθέσεις, η δεύτερη περικλείει ουσίες που ατυχώς χαρακτηρίζονται ως «λιποδιαλυτές» και η τρίτη περιέχει ουσίες που επιφέρουν πάρα πολλές παρενέργειες στον ανθρώπινο οργανισμό. Στην πρώτη κατηγορία πρωταγωνιστούν το αμινοξύ τυροσίνη, το ασβέστιο, η καφεΐνη, η καψαϊκίνη και η επιγαλλοκατεχίνη. Η συνδυαστική δράση αυτών των ουσιών, έτσι όπως τεκμηριώνεται από αξιόπιστες μελέτες, μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του βασικού μεταβολισμού από 2% έως 4,6%.


Αυτό που αξίζει να τονιστεί είναι ότι στις μελέτες χρησιμοποιούνται μείγματα των παραπάνω ουσιών σε σχετικά μεγάλες δόσεις, και όχι οι πλούσιες διατροφικές τους πηγές. Έτσι, λοιπόν, το να ισχυριστεί κανείς ότι καταναλώνοντας σόγια που αποτελεί εξαιρετική πηγή τυροσίνης, πίνοντας ένα φλιτζάνι πράσινο τσάι που αποτελεί πλούσια πηγή επιγαλλοκατεχίνης, τρώγοντας γιαούρτι που εμπεριέχει ασβέστιο, πίνοντας καφέ και άρα καφεΐνη ή «πυροδοτώντας» τον οργανισμό του με κόκκινη πιπεριά, εξαιρετική πηγή καψαϊκίνης, θα δει κάποιο αποτέλεσμα στο σωματικό του λίπος, είναι μάλλον άτοπο και άστοχο.

Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει πως αξιόπιστα συμπληρώματα διατροφής που εμπεριέχουν ανάλογους συνδυασμούς και προτείνονται μόνο από ειδικούς δεν μπορούν επικουρικά να συνεισφέρουν στην απώλεια βάρους, πάντα παράλληλα με ισορροπημένη διατροφή και αύξηση της φυσικής δραστηριότητας.

Στη δεύτερη κατηγορία ουσιών, αυτών που στερούνται πραγματικής δράσης ως αρωγοί της απώλειας λίπους, αλλά παράλληλα δεν εμφανίζουν παρενέργειες, συναντάμε την καρνιτίνη και τη λεκιθίνη. Η καρνιτίνη ανακαλύφθηκε το 1905, όταν απομονώθηκε από μυϊκό ιστό μοσχαριού.

Η ουσία αυτή, που συμμετέχει στην παραγωγή ενέργειας από λιπαρά οξέα, έχει χρησιμοποιηθεί με ιδιαίτερη επιτυχία σε καταστάσεις μυοκαρδιοπάθειας και καρδιακής ανεπάρκειας, και σήμερα βρίσκεται στο στόχαστρο πολλών ερευνών που αφορούν την υγεία της καρδιάς. Αξιόπιστες, όμως, μελέτες που να ανάγουν την καρνιτίνη σε δραστική ουσία για αδυνάτισμα δεν υπάρχουν. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τη λεκιθίνη. Παρόλο που είναι μια ουσία με θετική επίδραση στο λιπιδαιμικό μας προφίλ, δεν τεκμηριώνεται επιστημονικά η οποιαδήποτε συνεισφορά της στην απώλεια λίπους.
Στην τρίτη κατηγορία όλων αυτών των ουσιών που βρίσκονται στην επικαιρότητα, συναντάμε ουσίες που έγραψαν «ιστορία», με εκατοντάδες θύματα παγκοσμίως.

Μία εξ αυτών που, δυστυχώς, ακόμα και σήμερα, αν κάποιος επιμείνει, μπορεί να βρει κάτω από τον πάγκο ενός καταστήματος με συμπληρώματα για αθλητές, σε κάποιο γυμναστήριο ή μέσω Διαδικτύου, είναι η εφεδρίνη.
Την εφεδρίνη την χρησιμοποιούν παράνομα εδώ και χρόνια αθλητές υψηλού επιπέδου, για να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους. Δυστυχώς όμως, η χρήση της εφεδρίνης δεν αποτελεί «κοινό μυστικό» μόνο μεταξύ των κορυφαίων αθλητών, αλλά έχει διεισδύσει επικίνδυνα ακόμα και στον ερασιτεχνικό αθλητισμό.

Εδώ και χρόνια, ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) έχει ζητήσει τον έλεγχο όλων των προϊόντων που περιέχουν εφεδρίνη, καθώς νέα στοιχεία απέδειξαν ότι η ουσία αυτή ευθύνεται για τον θάνατο πολλών ατόμων στις ΗΠΑ. Παράλληλα, ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΟΦ) της χώρας μας έχει ξεκινήσει εδώ και χρόνια ελέγχους σε αποθήκες, καταστήματα προϊόντων υγιεινής διατροφής και γυμναστήρια, μετά, κυρίως, τις επισημάνσεις του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών, ότι προϊόντα με μεγάλες δόσεις εφεδρίνης και καφεΐνης πωλούνται ανεξέλεγκτα ως συμπληρώματα διατροφής που βοηθούν στην απώλεια βάρους και στην αύξηση της αθλητικής απόδοσης.

Αν, λοιπόν, προβληματίζεστε με τα παραπάνω κιλά σας, κατανοήστε πως ο μόνος τρόπος να τα χάσετε, χωρίς να κινδυνεύσει η υγεία ή η τσέπη σας, είναι η αλλαγή του τρόπου διατροφής, που συντελείται αργά και σταδιακά, και, βέβαια, η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας, μέσω ψυχαγωγικών σπορ ή προγραμμάτων εκγύμνασης που προσφέρουν κάποια καλά οργανωμένα γυμναστήρια.

Επιμέλεια :
Γεωργία Κάμπατζη
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Μέλος Ινστιτούτου Διατροφικών Μελετών και Ερευνών (Ι.Δ.Μ.Ε.)
Μέλος Επιστημονικής Ομάδας «διατροφή»